اِبْن‌ِ رُسْته‌، ابوعلى‌ احمد بن‌ عمرِ رسته‌، جغرافى‌دان‌ و مؤلّف كتاب‌ الاعلاق‌ النفيسة در فاصلة 8 فرسنگى‌ ساوه‌ و 15 فرسنگى‌ ري‌ از قريه‌اي‌ بحث‌ مى‌كند كه‌ از روزگار پيش‌ از اسلام‌ كاخى‌ در آن‌ وجود داشته‌ است‌ و نام‌ اين‌ قريه‌ « مشكويه‌» بوده‌ است‌. وي‌ در اشاره به راه ساوه به ری  همچنین می نویسد: راه در زمین همواری ست که در طرف راستش تپّه های خاکی واقع شده  و در طرف چپ آن قریه های فراوانی وجود دارد تا به مشکویه منتهی می شود . در آنجا پسته فراوان است که به خوبی معروف است و از نظر بزرگی به اندازه ی بادام است .وی مى‌نويسد در اين‌ قريه‌ كاخى‌ است‌ از بناهاي‌ پيشينيان‌ و در آن‌ تصاويري‌ بر چوب‌ وجود دارد و سقفهاي‌ آن‌ با رنگهاي‌ گونه‌گون‌ تزيين‌ و نقاشى‌ شده‌ است‌. ( اعلاق النفیسه ، ترجمه و تعلیق دکتر حسین قره خانلو ، انتشارات امیر کبیر ، تهران ، 1380 ) (ص‌ 168). ابن رسته می افزاید : در قصر باغچه ای ست که در آن چشمه ای جاری ست که از ریشه ی درختی می جوشد و در نهری که در باغ است می ریزد .سپس به بیرون باغ می رود ، تا به خشکرود می رسد .که بر روی آن پلی ست که از گچ و آجر ساخته شده و نصب گردیده است .سپس از پل که گذشت در طرف چپ آن کوه های دنباوند ( دماوند ) قرار گرفته و در طرف راست آن کشتزار های ری از دور پیداست ، تا به قسطانه می رسد . « خشکرود » که در نوشته ی « ابن رسته » آمده ، یقینا « رود شور » بوده است ؛ چون برخ ( ی ) از هنگام سال آبی نداشته است و خشک بوده است .وگرنه ده « خشکرود » درهشت فرسخی یا 40 کیلومتری شمال ساوه و در چهار فرسخی یا 20 کیلومتری شمال باختری مامونیه واقع است . مشکویه در 5 / 1 کیلومتری جنوب خاوری « رحیم آباد » زرند ، یا ایستگاه ( راه آهن ) پرندک ،در بخش زرند و در کنار خطّ راه آهن سراسری تهران به قم و جنوب کشور قرار دارد ؛ و خطّ آهن سراسری – همان اژدها یا غول آهنی – گوشه ای از جسم فرسوده ی این شهر فروخفته را زیر پای بیرحم خود ، لگد مال و نابود کرده است . مشکویه ، بنا به نظر تاریخ نگاران و جغرافی نگاران و پژوهشگران ، بر اثر زلزله ی سال 572 هجری قمری ، تخریب شده است .( مجلّه ی دانشگر ،شماره ی 7 – شهریور 1383 مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور ، ص 27 ) از چهره های علمی منسوب به مشکویه می توان از ابوعلی مسکویه ( معرّب مشکویه ) یاد کرد : احمدبن محمدبن یعقوب رازی مسکویه( - 421 ه.ق )، مورخ، فیلسوف، پزشک و حکیم ایرانی قرن 4 و 5 هجری قمری، اصلیت او از مشکویه از توابع شهر ری بود که عنوان پارسی است و معرب آن همان مسکویه" است. از دوران رشد و نوجوانی او، اطلاعی در دست نیست، اینقدر معلوم است که دو دهه اولیه عمرش را در ری گذراند و بعد به "بویهیان" بغداد پیوست و حدود 12،سال مصاحب و ندیم مخصوص "ابومحمد مهلبی" (وزیر معزالدوله) بود.( سایت تبیان ) از کتاب های پر آوازه ی وی « تجارب الامم » است . بنا بر این می توانیم ابوعلی مسکویه ( مشکویه ) را زرندی بدانیم . مشکویه در طول جغرافیایی 50 درجه و 42 دقیقه و عرض 35 درجه و 22 دقیقه واقع شده است . مشکویه ، اگر چه در هنگام حیات خود جزو ری بوده است ، اکنون در خطّه ی زرند قرار دارد. در تاریخ 31 تیر 1389 که ( به اتّفاق دوست ارجمندم جناب سید باقرجوکارهاشمی ، نماینده ی سازمان میراث فرهنگی استان مرکزی ، ) از خرابه های مشکویه دیدار کردم ، بسیار دریغم آمد که شهر یا روستایی بزرگ ، که مردمی پیشه ور و صنعتگر داشته بر اثر یک سانحه ی طبیعی ، مثلا زلزله ، از میان رفته و به تاریخ پیوسته است .خرابه های مشکویه به تپّه های مشکویه یا به گویش محلّی به « تپّه مشکی » زبانزد است . بر فراز تپّه ها و در پیرامون آن دشت سرسبز و هموار زرند را تا دوردست و کرانه های افق می بینی .برخ ( ی ) از تپّه ها ف بویژه تپّه ها ی مرکزی ، بلند تر از دیگران است ؛ به احتمال قریب به یقین ، تپّه های بلند تر نشان خانه های دوطبقه باید باشد .در جنوب خاوری تپّه ها آثار برجی دوقلوو خشتی برجاست .در دیوار آن به فاصله ی هر نیم ذرع یک ردیف آجر کار شده است . خانه ها گنبدی بوده است و در برخ (ی ) جا ها که خراب شده ، دیوار های خانه ها پیداست .در ساخت خانه ها کم و بیش آجر هم بکار رفته است .در یک نقطه که حفّاری شده بود ، و جایی مانند چاه را نشان می داد، دیواره ای دیده می شد که با آجر ساخته شده بود و آجر ها به شکل جناغی یا مانند سنبل گندم کار شده بود .( حفّاری تازه به نظر می رسید .احتمالا غیر مجاز بود .اگر چه در ورودی تپّه ها تابلوی از سوی سازمان میراث فرهنگی استان مرکزی ، نصب شده و « هر گونه دخل و تصرّف در آثار تاریخی تپّه ها  » را غیر مجاز و مصداق تخلّف قانونی و قابل پیگرد دانسته بود ، با این همه شهر معظم و باستانی مشکویه هیچگونه نگهبان و ماموری نداشت .آیا باید بگذاریم در آثار باستانی و تاریخی دخل و تصرّف کنند ، آن گاه در جستجوی متخلّف برآییم تا اورا دستگیر و مجازات کنیم ؟ ) مصالح مصالح ساختمان ها عموما از خشت و گل است و به همین علّت بر اثر زلزله تخریب شده است . کما بیش از آجر هم در ساخت و ساز بهره گرفته شده است . آجر ها دو گونه اند : آجر های چهار گوش در حدود 20 سانتی متر در 20 و آجر های در حدود 30 سانتی متر در 30 .آجر های 20 در 20 بر روی تپّه ها پخش است و حتما بر اثر کندو کاو پخش شده است .( دوستم سید باقر هاشمی در دست نوشته هایش از آجر های 25 *25 *5 و آجر های 40 * 40 *10 یاد کرده است .و ادامه داده است که اهالی قاسم آباد سفلا ، علی آباد ،پرندک و پیک برای فرش کف حیاط و ساختمان ، از آجر های چهار گوش مشکویه استفاده می کردند ) سنگئ های ساختمان از کوه « گوی داغ » ، سنگ های دستاس از کوه « تکه داغ » و گچ های ساختمان از کنره ی رود « سیر ود » - نزدیک قاسم آباد سفلا - آورده می شد . برای ساخت آجرر و سفال از خاک خود مشکویه ، که خاک مناسبی بود ، بهره می گرفتند .در ساخت و ساز از آهک و ساروج ( سفیده ی تخم مرغ ) نیز بهره می گرفتند . که به شدّت محکم ، همانند سیمان ، می شد . مصنوعات الف ) سفال ها تکّه های سفال های با رنگ های ، فیروزه ای و لاجوردی و سفال هایی که در برابر پرتو آفتاب رنگ های جوراجور از خود بروز می دهد ، و به سفال های هفت رنگ زبانزد است ، فراوان دیده می شود و همه ی این ها بر اثر کندو کاو پراکنده شده است . نقش و نگار های سفال ها نگاره های گونه گون بر روی سفال ها دیده می شود : برخ (ی ) از نگاره ها با مهر بر روی سفال ، که انواع ظروف ، از جمله کوزه ، خمره ، کاسه و ظروف دیگر بوده است ،نقش بسته است . 1 ) تکّه ای از لبه ی یک خمره یافت شد ، که دایره ای را نشان می داد ، که بر دایره ای دیگر و کوچکترمحیط شده بود ، میان دو دایره خطوطی به شکل 7و8 رسم شده بود ( زیگزاگ ) . میان 7 و 8 ها نقطه ای حکّ شده بود .دایره درونی با دو خطّ متقاطع ، مانند + تقسیم شده بود و میان هر ربع طرح یک بیضی مانند بادام رسم شده است . 2 ) طرحی دیگر بر بالای یک تکّه از خمره لوزی های متداخل .و ردیف زیر آن ستاره ای با 7 گوشه ، و زیر آن دو خطّ که میان آن دو را بیضی های کوچک اشغال کرده است . 3 ) تکهّ ای از لبه ی یک سفال لعاب دار فیروزه ای یافته شد که لبه ی آن 

عوارض طبیعی از جمله باران و برف . و در سال های پس از آن ، انسان ها ، و به ویژه در دوره های پس از آن حفّاری های مردم به قصد یافتن گنج و زیر خاکی و اشیاء ارزشمند ، که هم اکنون هم دنباله دارد ؛ ( چنان که در تاریخ 31 تیر 1389 حفّاری تازه ای را مشاهده کردیم .* * موضوع آسیب شناسی نکته ای بود که دوست ارجمندم هاشمی جوکار در یادداشت هایش آورده بود . از ایشان سپاسگزارم )